„Ołtarz jest symbolem samego Chrystusa i nazywany jest sercem świątyni, punktem ciężkości, grawitacji. Ku niemu bowiem grawituje cała uwaga modlitewna i na nim skupia się uczestnictwo wiernych.”
(ks. K. Konecki, Ołtarz w posoborowej liturgii mszalnej – znaczenie i funkcja)
Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego
296. Ołtarz, na którym pod sakramentalnymi znakami uobecnia się Ofiara krzyża, jest także stołem Pańskim. Lud Boży zaprasza się, aby przystępował do tego stołu w czasie Mszy świętej. Ołtarz jest także ośrodkiem dziękczynienia, które się spełnia przez sprawowanie Eucharystii.
304. Ze względu na szacunek należny zarówno sprawowaniu pamiątki Pana, jak i Uczcie eucharystycznej, na której rozdziela się Ciało i Krew Pańską, ołtarz powinien być przykryty przynajmniej jednym białym obrusem, który pod względem formy, rozmiarów i ornamentacji winien być dostosowany do kształtu ołtarza.
305. W przyozdabianiu ołtarza trzeba zachować umiar.
W okresie Adwentu należy zdobić ołtarz kwiatami z umiarem odpowiadającym charakterowi tego czasu, bez uprzedzania pełnej świątecznej radości płynącej z Narodzenia Pańskiego.
Zakazuje się przyozdabiać ołtarza kwiatami w okresie Wielkiego Postu. Wyjątek od tej zasady stanowią: Niedziela Laetare (4. niedziela Wielkiego Postu), uroczystości i święta.
Dekoracja kwiatowa zawsze winna być umiarkowana. Radzi się ją umieszczać nie na mensie ołtarza, ale raczej obok niego.
306. Na mensie ołtarza bowiem można umieszczać tylko te przedmioty, które są konieczne
przy sprawowaniu Mszy świętej, to znaczy: Ewangeliarz od początku celebracji aż do ogłoszenia Ewangelii; od przygotowania darów do puryfikacji naczyń: kielich, patenę, puszkę,
jeśli to konieczne, korporał, puryfikaterz, palkę i mszał.
W sposób dyskretny można w razie potrzeby umieścić na ołtarzu przyrządy wzmacniające
głos kapłana.
307. Świeczniki, które są wymagane przy poszczególnych czynnościach liturgicznych dla
podkreślenia szacunku i uroczystego charakteru celebracji (por. nr 117), należy umieścić na
ołtarzu lub obok niego, uwzględniając strukturę ołtarza i prezbiterium. Należy odpowiednio
wkomponować je we wnętrze, przy czym nie powinny przesłaniać wiernym ołtarza, by łatwo
można było widzieć, co się na ołtarzu czyni i co na nim się składa.
Główne dokumenty kościoła wskazują wielkie znaczenie ołtarza w sprawowanej liturgii. Niestety przez wieki ołtarz zatracił charakter stołu stając się podstawką pod księgi, wieszakiem dekoracji itp.
„Wyjątkowa godność ołtarza wypływa stąd, że jest stołem ofiary i uczty paschalnej,
że na nim uobecnia się w sposób mistyczny ofiara Krzyża, aż do powtórnego
przyjścia Chrystusa. Wokół ołtarza gromadzi się Kościół, by składać ofiarę
oraz przyjmować Ciało i Krew Chrystusa. Doceniając jego znaczenie, wymowę
i sens, pisarze chrześcijańscy głosili wprost, że ołtarz jest Chrystusem.” (ks. K. Konecki, Ołtarz w posoborowej liturgii mszalnej – znaczenie i funkcja)
Dlatego ołtarz nie potrzebuje dodatkowych elementów upiększających, a często będących współczesnym kiczem i tandetą. Czas wielkiego postu sprzyja artystycznym tworom umieszczanym przed ołtarzem a niekiedy na samym ołtarzu. One nie tylko są sprzeczne z duchem liturgii, ale odciągają uwagę wiernych od sensu i znaczenia ołtarza jako miejsca ofiary Chrystusa.
Niestety możemy dzisiaj w wielu miejscach spotkać się z pseudodekoracjami tematycznymi mającymi… Skłonić do refleksji???
„Na nim dokonuje się mistyczne uobecnienie i urzeczywistnienie całego życia ziemskiego
Jezusa Chrystusa od Jego wcielenia aż do wniebowstąpienia. Lud Boży, gromadząc
się przy stole Pańskim, składa na nim swoje dziękczynienia i ofiary w zjednoczeniu
z jedną i doskonałą ofiarą dziękczynną Chrystusa i całego Kościoła.” (ks. K. Konecki, Ołtarz w posoborowej liturgii mszalnej – znaczenie i funkcja)
Pozostawmy zatem piękno i wymowę ołtarza w świątyni ich naturalnym walorom. Nie potrzebują one dodatkowych błyskotek choćby miały one szlachetne i dobre znaczenie i zadanie.
Zasady dotyczące dekorowania wnętrz sakralnych
Liturgia sprawowana w Kościele jest podarowana przez Chrystusa i polecona Kościołowi. Zachowanie ustalonych przepisów stanowi o autentyczności liturgii i o jej egzystencji, w związku z czym zachodzi konieczność ujednolicenia wymogów związanych z celebracjami liturgicznymi.
Głównym celem przypomnienia poniższych norm i wskazań (wybranych i opracowanych na podstawie obowiązujących dokumentów) jest zagwarantowanie sacrum liturgii przez usunięcie z naszych kościołów wszelkich praktyk i zachowań utrudniających świadome, pełne, aktywne i owocne uczestnictwo w liturgii.
ks. Łukasz Jastrzębski
Ceremoniarz Archidiecezji Przemyskiej
- Przy dekorowaniu wnętrza kościelnego należy zachować umiar i dbać o estetykę. Obowiązuje tutaj zasada mówiąca o szlachetnej prostocie i prawdziwości materiałów. Dekoracje powinny być skromne i estetyczne, ale za to wykonane z materiałów „prawdziwych” (np. żywych kwiatów). Nie należy używać sztucznych kwiatów.
- Należy unikać sztucznych dekoracji w postaci banerów, haseł wykonywanych ze styropianu czy tworzyw sztucznych. Nie powinno się ustawiać dekoracji w postaci plansz.
- Przy okazji uroczystości I Komunii św. czy Bierzmowania nie powinno się ustawiać żadnych dekoracji w postaci tablic, plansz, banerów.
- Przy okazji ślubów nie można zezwalać na ustawianie sztucznych bram, zniczy, tkanin ciągnących się przez całą świątynię itp. dodatkowych dekoracji.
- Przy okazji Wielkiego Postu zabronione jest ustawianie przed ołtarzem kamieni, cierniowych gałązek czy aranżacji pokutnych. Nie należy w tym okresie dekorować ołtarzy kwiatami.
- Należy unikać „dublowania” przedstawień Matki Bożej czy świętych.
- Nie należy „dublować” wizerunku Ukrzyżowanego przy ołtarzu i tabernakulum.
- Nie wolno zasłaniać zabytkowych nastaw ołtarzowych wątpliwej jakości artystycznej okolicznościowymi dekoracjami, tkaninami, styropianami, planszami itp.